Co to jest przestępstwo?

Co to jest przestępstwo?

Pytanie proste, odpowiedź niestety będzie trochę bardziej skomplikowana.

Najprościej można zdefiniować przestępstwo określając jego cechy.

Tym samym przestępstwo jest:

1. czynem – czyli zachowaniem człowieka – jego działaniem, ale również zaniechaniem;

2. zabronionym przez ustawę – gdy przepis ustawy tak przewiduje i w sytuacjach, które ustawa określa;

3. pod groźbą kary – przepis określa sankcje za dany czyn;

4. zawinionym – jednostce można przypisać odpowiedzialność za czyn, a zachowanie może być podjęte umyślnie lub nieumyślnie;

5. społecznie szkodliwym – w stopniu wyższym niż znikomy – czyli zachowanie jest społecznie nieakceptowalne i szkodliwe.

Czyn zabroniony a przestępstwo

Często stosujemy pewne uproszczenie, mówimy o czynie zabronionym. Nie jest to jednak pojęcie tożsame z przestępstwem. Czyn zabroniony ma bowiem cechy, zawarte w pkt 1 – 3 (czyn zabroniony przez ustawę pod groźbą kary). Można określić jego charakterystykę bezpośrednio z treści ustawy. Jednak, żeby zachowanie było zakwalifikowane jako przestępstwo – czyn zabroniony musi być jeszcze zawiniony i społecznie szkodliwy.

Umyślność i Nieumyślność

Z przypisaniem winy, a więc odpowiedzialności za dany czyn, wiążą się z tzw. okoliczności faktyczne sprawy. Jest to sytuacja, w której dana osoba podjęła określone zachowanie. Składają się na nie również przyczyny, które spowodowały, że jednostka, zachowała się tak, a nie inaczej.

W związku z tym, czyn zabroniony może być podjęty:

> umyślnie – sprawca chce popełnić dany czyn, albo godzi się na możliwość jego popełnienia;

> nieumyślnie – sprawca nie chce popełnić czynu, ale go popełnia, na skutek niezachowania ostrożności wymaganych w danych okolicznościach.

Pewne czyny zabronione, ze względu na użyte w ustawie sformułowania mogą być popełnione tylko umyślnie np. „kto zabija człowieka” (art. 148 § 1 kodeksu karnego), a inne tylko nieumyślnie np. „kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka” (art. 155 kodeksu karnego).

Przypisanie umyślności, czy też nieumyślności w działaniu, czy zaniechaniu, ma wpływ na karę. Z reguły łagodniejsza kara jest przewidziana za działania nieumyślne, których nie chcieliśmy popełnić.

Społeczna szkodliwość

Enigmatyczne pojęcie społecznej szkodliwości to nic innego, jak społeczna ocena danego zachowania. Jak ją ocenić? Kodeks karny przewiduje, że należy uwzględnić:

– rodzaj i charakter naruszonego dobra;

– rozmiary wyrządzonej/ grożącej szkody;

– sposób i okoliczności popełnienia czynu;

– wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków;

– rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.

Powyższe okoliczności pozwalają ustalić cały obraz czynu. Dla przykładu: odmiennie będzie oceniany czyn, który polega na kradzieży telewizora o wartości 800,- zł, a inaczej, gdy będzie to zestaw kina domowego o wartości 5.000,- zł.

Podsumowanie

Przestępstwo jest pojęciem na które składają się pewne określone cechy. Przede wszystkim jest to zachowanie człowieka, zabronione przez ustawę, pod groźbą kary, zawinione i społecznie szkodliwe. Z praktycznej strony najczęściej trudności nam sprawia co jest tym zachowaniem zabronionym przez ustawę. Prawo karne jest tak skonstruowane, że jego granice często są intuicyjne, wyznaczane przez normy moralne, etyczne czy też zwyczajowe. Niemniej charakter czynu zabronionego określa przepis ustawy. W związku z tym, zapraszam do dalszego zapoznawania się z wpisami, na blogu, którego celem jest zwiększenie naszej świadomości, jakie zachowania są dozwolone, a jak zabronione i karalne.

Treść przepisów:

art. 1 kodeksu karnego 

§ 1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

§ 2. Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.

§ 3. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu.

art. 9 kodeksu karnego

§ 1. Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi.

§ 2. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.

§ 3. Sprawca ponosi surowszą odpowiedzialność, którą ustawa uzależnia od określonego następstwa czynu zabronionego, jeżeli następstwo to przewidywał albo mógł przewidzieć.